دکتر غلامرضا اعوانی، چهره ماندگار و رئیس انجمن حکمت و فلسفه، ۴ اردیبهشت‌ماه در همایش ملی «عشق و محبت از دیدگاه اهل بیت(ع)» در ارائه مقاله خود با «محبت اهل بیت(ه) و شرایط و مقتضیات» با بیان اینکه بحث‌های بسیاری می‌توان درباره ائمه اطهار بیان کرد، گفت: به این ذوات مقدسه بدون ذکر نام در کتاب تورات اشاره شده است.
اشاره به جایگاه اهل بیت(ع) در کتب آسمانی
وی افزود: در ابتدای تورات آمده است که سارا بر هاجر فشار می‌آورد که حضرت ابراهیم هجرت کند. خداوند در بیابان به آنها وحی می‌فرستد که از ذریه فرزند تو اسماعیل، به اندازه چندین برابر ستارگان آسمان فرزند خواهد آمد و از میان آنها ۱۲ نفر پادشاه خواهند آمد و آیا این ۱۲ نفر جز ائمه اطهار کس دیگری می‌تواند باشد؟.
دکتر اعوانی با اشاره به آیه ۸۷ سوره حجر گفت: در تفسیر این آیه می‌گویند منظور از سبع المثانی همان سوره فاتحه است اما باید این سئوال را مطرح کرد که آیا فاتحه از قرآن عظیم جداست؟ خیر زیرا قرآن جزو قرآن است پس منظور از سبع المثانی در این آیه همان ائمه اطهار است.
رئیس انجمن حکمت و فلسفه ایران با یادآوری اینکه فلاسفه، علما و حکما درباره امامت بسیار بحث کرده‌اند، افزود: نخست، وجود انسان است؛ قول فلاسفه با قول انبیا در این زمینه قدری تفاوت دارد؛ فلاسفه معتقدند انسان عالم صغیر و دنیا عالم کبیر است اما انبیا گفته‌اند انسان عالم کبیر و این عالم، عالم صغیر است چون انسان معنا و غایت وجود است و رمز انسان کامل، مقام ائمه است که خود نمونه‌های انسان کاملند.
غرض از خلقت، معرفت حق است
وی با طرح این سئوال که غرض از خلقت چیست، گفت: سئوال اینجا است که غرض از خلقت عبث است یا اینکه معرفت حق است؟ مسلماً پاسخ معرفت حق است و عبادت جز با معرفت میسر نیست و این هدف در حقیقت انسانی و مقام عبودیت و معرفت حق ظاهر می‌شود.
اساس خلقت، محبت است
دکتر اعوانی با بیان اینکه محبت دارای دو وجه تکوینی و تشریعی است، تأکید کرد که اساس خلقت، محبت است؛ اصلا تمام صفات کمالی که در عالم می‌بینیم اصلش همین است و ظهور اسما برای این مسئله است و محبت اصل وجود عالم است و اصل حب، اصل خلقت و آفرینش بوده است.
این چهره ماندگار فلسفه ادامه داد: غایت خلقت که شناخت حضرت حق است، در شخص حضرت رسول و وارثان او که ائمه اطهار هستند به منصه ظهور می‌رسد. البته فلاسفه درباره حب تکوینی بسیار بحث کرده‌اند اما اصل حب مال خداست و در برخی از آیات حب خدا صاحب حب بنده است.
وی با اشاره به آیه ۵۴ سوره مائده گفت: در این آیه اگر کلمه « یُحِبُّهُمْ.» نبود، کلمه «یُحِبُّونَهُ» نیز نبود؛ زیرا اصل این مسئله ریشه در حب الهی دارد.
اهل بیت(ع) دارای وجود قرآنی و فرقانی هستند
دکتر اعوانی با بیان اینکه ائمه اطهار دارای خصیصه‌های ممتازی هستند که در افراد دیگر پیدا نمی‌شوند، گفت: نخست اینکه دارای وجود قرآنی و فرقانی هستند یعنی جامع بین وجود قرآنی و فرقانی هستند. چنانچه به حضرت رسول(ص) قرآن مجسم گفته می‌شد و اگر جز این بود، اسوه نبود و وارثان حقیقی او کسانی هستند که دارای وجود قرآنی باشند یعنی متفکر و مسلط به کل قرآن باشند و این مسئله بسیاری از مشکلات را حل می‌کند.
رئیس انجمن حکمت و فلسفه ایران اظهار کرد: وقتی اصول کافی یا کتب اربعه یا بحار را می‌بینیم این مسئله به صورت خلاصه و اشاره‌وار بیان شده است که اگر یک وجود، قرآنی باشد، هرچه در قرآن درباره کمال گفته شده است را آن وجود نیز دارا است.
ائمه، وارثان حقیقی انبیا هستند
وی، دومین خصلت ائمه اطهار را این دانست که وارثان حقیقی پیامبر(ص) و انبیا هستند و ادامه داد: در فقه کسی ارث می‌برد که قرابت تام با متوفی داشته باشد. بحث توارث در امور معنوی مربوط به کسی است که دارای تمام کمالات و صفات خوب باشد اما ائمه اطهار وارثان حقیقیند هم وارثان جسمی و هم روحانی هستند لذا اینکه می‌گویند نباید حکومت و دین در اختیار اینان باشد، اشتباه محض است.
اعوانی با اشاره به آیه ۳۱ سوره آل عمران « قُلْ إِنْ کُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِی یُحْبِبْکُمُ الله: بگو اگر خدا را دوست دارید از من پیروى کنید تا خدا دوستتان بدارد» گفت: در این آیه آمده است که ای پیامبر به مردم بگو اگر محب خدا هستید پیرو من رسول باشید تا محبوب خدا باشید و این حب الهی انسان را از مقام محبین به مقام محبوبین و معشوقین می‌رساند و خدا محب و دوستدار بنده می‌شود.
این استاد برجسته فلسفه گفت: انسان است که حرکت به کمال دارد و در وصف آدم آمده است انسان از تمامی موجودات فرشتگان و موجودات ممتازتر است لذا عرفا گرفته‌اند که این کامل‌ترین تعریف انسان است.
وی با اشاره به ۳۱ سوره بقره « وَعَلَّمَ آدَمَ الْأَسْمَاءَ...؛ و [خدا] همه [معانى] نامها را به آدم آموخت...» گفت: خداوند در آیه انسان را مظهر همه اسماء قرار داد لذا تحقق این آیه به کمال است. بنابراین اینها تحقق اسما الهی به انسان است و انسان را وصف کرده که خلیفه خداوند هستند.
کرامت آدمی در وجود ائمه اطهار به کمال رسیده است
دکتر اعوانی همچنین به آیه ۷۰ سوره اسراء « لَقَدْ کَرَّمْنَا بَنِی آدَمَ...؛ به راستى ما فرزندان آدم را گرامى داشتیم...» اشاره کرد و گفت: کرامت آدمی در وجود ائمه اطهار به کمال رسیده است و اگر آیه امانت را بخوانیم مشاهده خواهیم کرد که وصف انسان بسیار عظیم است و انسان به مقام واقعی خود آگاه نیست پس باید این آیات را بخواند و تدبر کند.
اشاره به خصایص و ویژگی‌های اهل بیت(ع)
وی با تأکید بر اینکه ائمه اطهار حامل امانت الهی و وارثان الهی هستند، گفت: اگر به طور فلسفی بخواهیم درباره آنها بحث کنیم باید چیزی داشته باشیم و درباره آنان بدانیم وگرنه آنها امام نمی‌شدند؛ نخست اینکه امامت به جعل الهی است یعنی به انتخاب انسان نیست و این مسئله در آیات زیادی آمده است به عنوان مثال آیه ۷۳ سوره انبیا « وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً یَهْدُونَ بِأَمْرِنَا...؛ و آنان را پیشوایانى قرار دادیم که به فرمان ما هدایت میکردند» و در اینجا امر به تمامی دنیا و یک معنای کلی اقامه دین است که مردم را به امر دین به طور عام هدایت می‌کنند لذا این هدایت است بنابراین به جعل نیست و اینها هدایت جزئی نمی‌کنند بلکه آنها علاوه بر هدایت جزئی، حمایت کلی در وجود می‌کنند.
دکتر اعوانی افزود: دومین صفت امام این است که باید معصوم باشد، پیامبر و امام اگر معصوم نباشند، جایزالخطا هستند لذا برای ما شک باقی می‌ماند. همچنین امام باید دارای علم لدنی باشد یعنی علمشان از کتاب و درس و بحث اینها نباشد و برای آنها علم اکتسابی نیست.
ولایت جزو دین است
دکتر اعوانی با تأکید بر اینکه ائمه اطهار باید دارای ولایت مطلقه الهی باشند، گفت: ولایت جزو دین است، ولایت الهی، باطن و حقیقت دین است و این بالاترین اوصافی است که در قرآن در وصف ائمه گفته شده است.
وی یادآور شد: قرآن کتاب نوشته است و باید کسی باشد که تعقل قرآنی داشته باشد و اسرار آن را بداند و اینها هم ائمه اطهار هستند که باید متخلق به اخلاق الهی بوده و هدایت مطلق و وارث کامل و وارث علوم انبیا باشند.
رئیس انجمن حکمت و فلسفه ایران با تأکید بر اینکه آیه مودت با دو آیه دیگر قرآن هم ارتباط دارد، گفت: آیه ۲۳ شوری و آیه مباهله بهم مرتبط هستند؛ منظور از اختلاف حسنه در آیات قرآن، حب اهل بیت(ع) است؛ چنانچه پیامبر هم فرمود من از شما اجر نمی‌خواهم به جز مودت اهل بیت(ع) و این مودت اهل بیت(ع) راهی است که به خدا منتهی می‌شود.
محبت همیشه منتهی به معرفت می‌شود
وی همچنین به حدیث غدیر خم اشاره کرد و گفت: سئوالی که در اینجا مطرح می‌شود این است که آیا ما شیعه واقعی هستیم؟ اسماً یا حقیقتا؟ صرف ادعا کافی نیست و باید دلیل بیاوریم که معرفت نیاز دارد و اصولاً محبت همیشه منتهی به معرفت می‌شود و حکما وقتی می‌خواهند راه معرفت را نشان دهند راه عشق را بیان می‌کنند زیرا آخر راه عشق، معرفت حقیقی است.
دکتر اعوانی با بیان اینکه عقل کلی با عشق ارتباط دارد، گفت: عقل جزئی عشق نمی‌داند؛ عشق یک چیز تحققی است که کل وجود انسان را فرا می‌گیرد آن هم عشق مقید به مطلق و چه شرفی بالاتر برای انسانی که عاشق حق شود بنابراین ما باید معرفت پیدا کنیم.
این استاد فلسفه با بیان اینکه امروز روز ائمه و قرآن است اما طوری رفتار می‌کنیم که این مسئله معلوم نیست، گفت: خداوند مشیت تاریخ را طوری برای ائمه اطهار و دولت قرآن قرار داده است که جامعیت آنها برای همه زمان‌ها باشد بنابراین ما هم باید از ائمه پیروی کنیم.
لزوم تخلق به اخلاق ائمه از سوی شیعیان
وی، همچنین بر لزوم تخلق به اخلاق ائمه از سوی شیعیان تأکید کرد و گفت: ائمه مظهر اخلاق الهی بودند و آنچه را که قرآن درباره خدا گفته است، ائمه به آن عامل و متخلق بودند. به عنوان مثال خداوند صبر و عدل و طهارت و احسان را دوست دارد که در وجود ائمه وجود داشته است لذا باید متخلق شویم و آنچه را که از رذایل نهی شده است، ما هم از آنها پرهیز کنیم چرا که کفر و شرک است.
دکتر اعوانی در بخش پایانی سخنان خود با بیان اینکه شیعه دو معنی در قرآن دارد، گفت: یکی شیعه ابراهیمی یعنی اهل بیت(ع) است و دیگری شیعه جمع آمده است یعنی فرقه فرقه نکنید، تشیع نباید موجب تفرقه شود بلکه باید عین رفتار حضرت علی(ع) باشد که هرگز نگذاشت با اینکه حق او ضایع شد تشتتی ایجاد شود بنابراین نباید تشیع طوری رفتار کند که تفرقه در عالم اسلام پدید آید.