اسماعیل منصوری لاریجانی، عضو هیئت علمی دانشگاه اهل بیت(ع)، و عضو پژوهشکده حکمت علوی و از اعضای انجمن علمی عرفان اسلامی ایران ، ۳ اردیبهشت‌ماه در ارائه مقاله خود با موضوع «عقل و عشق از نگاه اهل بیت(ع)» در همایش ملی «عشق و محبت از نگاه اهل بیت(ع)» که در دانشگاه شیراز برگزار شد، با اشاره به «... أَشَدُّ حُبًّا لِلَّهِ...؛... به خدا محبت بیشترى دارند...» (آیه ۱۶۵ سوره بقره) گفت: واژه عشق در قرآن نیامده است اما حکما و عرفا «أَشَدُّ حُبًّا لِلَّهِ» را به معنی عشق گرفتند.

محبت جلوه حسن معشوق است
وی با بیان اینکه محبت بی‌کرانه است و حد ندارد، افزود: چرا محبت حد ندارد؟ چون محبت جلوه حسن معشوق است و خداوند جلوه در جلوه و زیبایی در زیبایی است و این ظرف محبت هم هرچقدر دنبال آن ببرید هیچگاه پر نخواهد شد.

خداوند مدام در عین وصل، هجران است
منصوری لاریجانی با تصریح اینکه خداوند مدام در عین وصل، هجران است، گفت: همه زیبایی‌های عشق و محبت از اینجا ناشی می‌شود که این در واژه أَشَدُّ حُبًّا لِلَّهِ وجود دارد و هیچگاه کامل نمی‌شود و «أَشَدُّ حُبًّا لِلَّهِ»، این استعداد را دارد که محب را با محبوب متحد کند، بین حب و محب و محبوب وحدت ایجاد کند و اصلاً صبغه محبوبی به محب دهد به این دلیل چون محب در ظهورش عین ظهور محب است.

«قُلْ إِنْ کُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِی» اتحاد بین محب و محبوب را نشان می‌دهد
عضو پژوهشکده حکمت علوی با اشاره به آیه ۳۱ سوره آل عمران « قُلْ إِنْ کُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِی...؛ بگو اگر خدا را دوست دارید از من پیروى کنید...» گفت: مخاطب این آیه یهودی‌ها هستند اما خداوند تأکید می‌فرماید به آن‌ها بگو اگر خدا را دوست دارند از تو تبعیت کنند و اگر محب عین ظهور محبوب نبود، خداوند نمی‌فرمود از پیامبر اطاعت کنید لذا این آیه اتحاد بین حب و محب و محبوب را نشان می‌دهد.

امام زمان(عج) را از خودمان بطلبیم
وی اظهار کرد: نگوییم امام زمان(عج) کجایی بلکه باید او را از خود بطلبیم چرا که اگر محب واقعی باشیم، خداوند، حضرت علی(ع)، اهل بیت(ع) و شهدا همین‌جا هستند و این مشکل از خود ماست.

 سالک در عرفان اسلامی، عقل است
منصوری لاریجانی گفت: نکته دوم در این آیه پای عقل به میان می‌آید؛ خداوند فرمود «فَاتَّبِعُونِی» لذا اطاعت و عدم اطاعت به عقل مربوط می‌شود چون پیامبر عقل کل است و محبت طفیل عقلانیت است و این تعبیر بسیار لطیفی است و عقل نه تنها رسول حق است بلکه مخاطب امر و نهی الهی عقل است و اینجاست که عرفا می‌گویند سالک در عرفان اسلامی، عقل است.
عضو هیئت علمی دانشگاه اهل بیت(ع) ادامه داد: بین فکر و ذکر تعامل برقرار می‌شود و سالک فکر است اما از ذکر تغذیه می‌شود، خود را تقویت می‌کند، نورانیت می‌گیرد و خرج راه تحصیل می‌کند.
وی با تأکید بر اینکه کسانی که می‌خواهند از عرفان اسلامی حتی از حکمت اسلامی خوب دفاع کنند باید آثار ملاصدرا را خوب بخوانند مخصوصاً تفسیر آیات، گفت: آن آیات و سوره‌هایی که ملاصدرا به زیبایی تفسیرکرد منطق بر آیات و روایات است و یا کلید حل مشکلاتش را از روایات اهل بیت(ع) یا از ولایت آن‌ها و خلسه‌ها و خلوت‌هایی که با آنها دارد،‌ گرفته است و این‌هاست که به حکمت اسلامی جلوه می‌بخشد.

عقلانیت، جوهر معارف ما قرار گرفته است
منصوری لاریجانی با بیان اینکه عقلانیت، جوهر معارف ما قرار گرفته است، گفت: اولی‌الالباب که همان اهل خرد می‌دانیم از گردش شبانه روز، لیل و نهار و خلاصه هر چیزی که خداوند پدید آورده است، خداوند را کشف می‌کنند « الَّذِینَ یذْکُرُونَ اللَّهَ قِیامًا وَقُعُودًا وَعَلَى جُنُوبِهِمْ وَیتَفَکَّرُونَ فِی خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ رَبَّنَا مَا خَلَقْتَ هَذَا بَاطِلًا سُبْحَانَکَ فَقِنَا عَذَابَ النَّارِ؛ همانان که خدا را [در همه احوال] ایستاده و نشسته و به پهلو آرمیده یاد مى کنند و در آفرینش آسمانها و زمین مى‏ اندیشند [که] پروردگارا اینها را بیهوده نیافریده‏ اى منزهى تو پس ما را از عذاب آتش دوزخ در امان بدار» (آیه ۱۹۱ سوره آل عمران).
وی با تصریح اینکه آیه مذکور بسیار خوب و زیبا اتحاد بین فکر و ذکر را بیان کرده است، گفت: اولی‌الالباب کسانی هستند که در حال قیام و قعود و همه لحظات زندگی خودشان ذکر می‌گویند و عقل یک لحظه ذکر را رها نمی‌کند و انسان به انقطاع نمی‌رسد تا خودش را از دنیا جدا نکند.
منصوری لاریجانی یادآور شد: در ساحت قرب ملاصدرا می‌گوید همه آثار خلقی سالک گرفته می‌شود یعنی سالک باید از خودش هم فرا برود و خارج شود آنگاه به ساحت قرب الهی راه پیدا می‌کند.

توسل به اهل بیت(ع)، به ولایت و شخصیت آن‌هاست
وی با یادآوری اینکه تحلیل ملاصدرا در بحث توسل و شفاعت اهل بیت(ع) بسیار راهگشاست، گفت: امروز هجمه‌ای که به ما و تفکر شیعه می‌شود همین است که ما مشرک هستیم زیرا ضریح را می‌بوسیم و حاجت می‌خواهیم اما معارف عرفانی و حکمی ما در این زمینه کارساز است چرا که در این ساحت شخص امام در کار نیست بلکه شخصیت اوست؛ ما به جسد امام توسل نمی‌جوییم و در این ساحت هرچه هست خداست و توسل ما به اهل بیت(ع)، به ولایت و شخصیت آن‌هاست نه شخص اهل بیت(ع)، یعنی آن صبغه محبوبی است که در آن‌ها وارد شده است.
منصوری لاریجانی با بیان اینکه ساحت قرب، ساحت رهایی است و از همه چیز انسان رها می‌شود و اینها نکاتی است که باید از طریق معارف اهل بیت(ع) حل شود، گفت: حکیم سبزواری در شرح مثنوی می‌گوید، چون من که من نیست من ز اوست، بحث فنا فی‌الله و بقا بالله را مطرح می‌کند بقا بالله بقا به عبودیت است یعنی انسان به ساحت عبودیت وارد می‌شود.

اگر انسان خود را فنا کند، به ساحت عبودیت وارد می‌شود
این استاد فلسفه با تأکید بر اینکه اگر انسان خود را فنا کند، به ساحت عبودیت وارد می‌شود استشهاد این مطلب هم به حدیث امام رضا(ع) است، گفت: امام رضا(ع) فرمود آن کسی که می‌فرماید بسم‌الله مراد از بسم الله یعنی اسماءالهی و کسی که اذکار الهی را تکرار می‌کند خودش را به سه نشان علامت‌گذاری می‌کند و اگر اذکار الهی را بگوییم باید حجاب‌ها را یکی از پس دیگری کنار زنیم و به حقیقت عبودیت راه پیدا کنیم که در اصطلاح عرفان به آن داغ می‌گوییم.

فردای قیامت ما را با شناسنامه هستی می‌شناسند نه کد ملی
وی تأکید کرد که این داغ بسیار مهم است همانطور که شناسنامه ملی داریم این داغی که می‌خوریم شناسنامه هستی ماست و فردای قیامت ما را با کد ملی صدا نمی‌زنند بلکه ما را با کد هستی صدا می‌کنند بنابراین همه ما یک علامت و نشانه داریم و باید تلاش کنیم آن را به بهترین نحو کسب کنیم.
منصوری لاریجانی ادامه داد: در آن عبودیتی که ساحت وجودی انسان در آن خلاصه می‌شود عقل حضور دارد اما عقل قدسی و آسمانی، دل نور نمی‌خورد، باده می‌خواهد مستی با دل است اما ارتزاق نور با عقل است.
وی در این زمینه ابیاتی از حافظ را بشمرد و گفت: پیاله در شعر حافظ یعنی دنیا و عیش و نوشی که به آدم دست می‌دهد؛ حافظ به دنبال محبت و عشق پاک است خودش می‌فرماید و حتی به ما هم طعنه می‌زند و تأکید می‌کند اگر طهارت نباشد، کعبه و بتخانه فرقی نمی‌کند.

خداوند ساحت محبت را به عصمت اهل بیت(ع) گره زده است
عضو انجمن علمی عرفان اسلامی ایران ادامه داد: خداوند ساحت محبت را به عصمت اهل بیت(ع) گره زده است به همین دلیل می‌گوییم محبت اهل بیت(ع)، ولایت است؛ ولایت یعنی زیبایی، رحمت، عشق و محبت همه چیز از آسمان ولایت می‌تراود لذا باید اهل بیت(ع) را قدر بدانیم.
وی، لازمه گفتمان مهدویت را محبت اهل بیت(ع) دانست و گفت: هر کسی درقاموس وجود خودش تعریفی از محبت دارد لذا حافظ ما، قداست و طراوت و عصمت و به ساحت عشق و محبت می‌دهد، اگر خدا در این دل تجلی پیداکند، اتحاد بین محب و محبوب ایجاد می‌شود گرچه باید بدانیم شیطان مرتصد است تا یک لحظه غفلت کنیم و افسارمان را به طرف دنیا سوق دهد.