روز پنجشنبه هفتم دی ماه نشست دوم استاد صفایی حائری در راستای سلسله نشست‏های عارفان معاصر در انجمن علمی عرفان اسلامی ایران برگزار گردید.

این نشست با حضور دکتر فاطمه طباطبایی رئیس انجمن علمی عرفان اسلامی ایران، و با سخنرانی دکتر خسروی استاد دانشگاه و حجت الاسلام و المسلمین هاشمی ارسنجانی و استقبال علاقمندان به حوزه عرفان و مباحث معرفتی تشکیل شد.

دکتر خسروی مباحث خود را در خصوص مقایسه سیر و سلوک عرفانی استاد صفایی با عرفا و فلاسفه ی دیگر آغاز نمودند و در ابعاد مختلف شکر، رضا، عبودیت و بلا دیدگاه‏ های عرفانی استاد را مطرح نمودند؛ و افزودند سلوک از منظر عرفا و مکاتب فلسفی و اخلاقی یکی از راه‏ های وصول به حق و نوعی رفتن از رذیلت ها به سمت فضیلت‏ ها است. از اقوال بد به اقوال خوب، از رفتار بد به رفتار خوب و از اعمال بد به سمت اعمال خوب. اما از منظر استاد صفایی سلوک یعنی درد داشتن و دلخوش نبودن به وضع موجود و حرکت به سمت اهداف، زیرا هرکس به سمت چیزی حرکت می کند و این که دیروز و امروز هر فرد یکسان نباشد.

اهداف سلوک از منظر عرفا، فلاسفه و اخلاقیون و در مجموع همه مکاتب، عبارتست از تخلق به اخلاق الله، معرفت، حکمت و شهود و اشراق. ثمره این اهداف دستیابی به یقین، علم، شهود و کشف است.

استاد صفایی به این اهداف نقد وارد می سازد و آن اینکه آیا با این اهداف انسان به قیام و ایستادگی حرکت و سرعت و سبقت می رسد و سبب خلوص و اخلاص سالک می گردد؟ بسیارند کسانی که با این اهداف و رسیدن به آنها مطرود درگاه حق می شوند . به نظر ایشان هدف سلوک رضا به قدر الهی و در نهایت عبودیت است. ایشان می گویند سالک تا رضا به قضای الهی نداشته باشد و تا وجود او اشتیاق به بخشش الهی نداشته باشد به عبودیت نمی رسد و تا به عبودیت نرسد به لقاء حق نخواهد رسید و اگر به اطاعت و تسلیم نرسد بالاخره او را به اجبار به تسلیم می رسانند.

از مجموع تفاوت هایی که میان سیر و سلوک عرفانی در مکاتب الهی و بشری با دیدگاه ایشان وجود دارد می توان گفت سیر و سلوک از منظر استاد بزرگوارعرفان وجودی و عینی است و به فلاح و فوز می رسد اما هدف نهایی در قرب و وصول به حقیقت در مکاتب دیگر شهود و کشف می باشد.

عرفان استاد، عرفان شیعی مبتنی بر قرآن و ادعیه به جای مانده از امامان شیعه است. از مهمترین ابزار سلوک از دیدگاه ایشان دو حرکت و دو قیام است. یک قیام به نماز برای اتصال پیوسته به حق و قیام برای خلق و دستگیری از آن ها می توان یاد کرد که بستر وارستگی و پاک شدن از همه شوائب از طریق رویارویی با بلاهاست.

سخنران بعدی مراسم حجت الاسلام هاشمی ارسنجانی ضمن نقل خاطراتی از استاد صفایی عرفان اسلامی را در شکل و حتی هدف متمایز از عرفان مسلمین دانستند. استاد صفایی نقطه شروع انسان را از سوال تفکر شناخت و معرفت میدانستند و برای این شروع نیاز به مربی است نه مرشد. مربی همراه گامهای تربیتی متربی را به سمت شناخت و عشق و عمل پیش میبرد در حالیکه مرشد با دستوراتی مبنی بر اذکار یا اعمالی در هر مرحله مرید را همراهی میکند و همین موجب تحمیل و تلقین میشود. بنابراین نظام تربیتی با پشتوانه نظام فکری و همراه با مربی و نه مرشد مقدم است.

ایشان مبنای قرآنی مرشد و مریدی را در داستان خضر و موسی دانسته و بر عکس آنچه تصور میشود این جریان را اثبات کننده ی اصل شناخت دانستند که اگر شناخت نباشد هدایت صورت نمی‏گیرد چرا که در تاریکی انسان راه به جایی نمی‏برد. در نظام تربیتی استاد صفایی شناخت، زمینه سازی، ایجاد انگیزه و دغدغه، طرح سوال و احساس نیاز و عشق بسیار اهمیت دارد.

در مبحث عشق نیز باید به این نکته توجه داشت که بر خلاف برخی انگاره های عرفان مسلمین عشق هیچ مخالفتی با عقل ندارد این عقل فارغ است که با عشق عاشق در تضاد و تعارض است نه عقل ابراهیم با عشق ابراهیم چرا که الذین امنوا اشد حبا لله . ابراهیم عشقش به خدا از همه شدیدتر است پس طبیعی است که به حکم عقل اسماعیل را فدای مهم تر کند.

ایشان با شعری از پدر مرحومشان درباره استاد صفایی به سخنان خود پایان دادند. 

سلسله نشست‏های عارفان معاصر با هدف شناخت و معرفی عارفان کمتر شناخته شده و بهره‏ گیری از آموزه های ایشان در زندگی روزمره به همت انجمن علمی عرفان اسلامی ایران در آینده برگزار خواهد شد.