مراسم رونمایی از کتاب ”تحریر توحید” اثر آیت الله سید حسن خمینی، به همت انجمن علمی عرفان اسلامی ایران در محل مرکز همایش‌های کتابخانه ملی ایران برگزار شد.
سید رضا صالحی امیری، رئیس کتابخانه ملی ایران اولین سخنران مراسم، در آئین رونمایی از کتاب تحریر توحید اظهار کرد: شب گذشته به این موضوع فکر می‌کردم که در تجلیل از استاد سید حسن خمینی چه سخنی را می‌توان به کار برد و در نهایت به این جمع بندی رسیدم که این چند جمله را به کار ببرم.
وی ادامه داد: به دنبال دلیل جامعه شناختی این موضوع بودم که چرا یک ملت به شخصی عشق می‌ورزند که در ذهنم آمد چون جوان و خوش سیما است اما دوباره مطرح شد که بسیاری از افراد جوان و خوش سیما هستند در همان لحظه دلیل دیگری چون روحانیت و برخاستن از سلاله‌ای پاک در ذهنم شکل گرفت اما دوباره پاسخی مطرح شد که افراد بسیاری اینگونه اند.
وی تصریح کرد: در ادامه برای خود دلایل دیگری همچون همراه داشتن نام امام خمینی را ذکر کردم اما باز هم به این رسیدم که این موضوع با اینکه کمی قانع کننده است با این حال چندان کفایت نمی‌کند و در این افکار غوطه ور بودم که خواب چشمانم را ربود.
وی یادآور شد: در عالم رؤیا بودم که شعری بر من جاری شد و براساس آن یافتم که در نهایت بگویم، خمینی خمینی است چه روح الله باشد، چه حاج آقا مصطفی، چه حاج احمد آقا و چه حاج سید حسن آقا.
سپس خانم دکتر فاطمه طباطبایی رییس انجمن علمی عرفان اسلامی ایران اظهار کرد: قصد دارم در این برنامه درباره 4 محور صحبت کنم که نخستین محور درباره گرامیداشت مقام شهید مطهری و روز معلم و دومین محور درباره رونمایی از کتاب تحریر توحید اثر استاد سید حسن خمینی است که دلیل گردهم آیی‌مان در اینجا همین است.
وی افزود: در بخش سوم مختصری درباره عرفان اسلامی، در بخش چهارم به معرفی کتاب فصوص الحکم و مقدمه قیصری و خصوصیات کتاب تحریر توحید می‌پردازم.
وی اظهار کرد: در آستانه روز گرانقدر معلم هستیم. برخود لازم می دانم ضمن گرامی داشت مقام والای استاد شهید مطهری از معلم شهید ابوالحسن خانعلی نیز یاد کنم که در 12 اردیبهشت سال 40 در اثر اعتراض به دولتمردان به خاطر بی توجهی به حقوق معلمان در میدان بهارستان به شهادت رسید.
وی همچنین گفت: امروز به بهانه رونمایی از کتاب استاد سید حسن خمینی گرد هم آمده‌ایم که در نوع خود کتاب ارزشمندی است در حوزه عرفان اسلامی و به همت فاضل ارجمند حجت الاسلام و المسلمین آقای صادقی چاپ شده و انجمن علمی عرفان اسلامی آن را منتشر کرده است.
دکتر طباطبایی در بخش دیگری از سخنان خود تصریح کرد: عرفان اسلامی به تعبیر امام خمینی علمی حقیقی است که بر سایر علوم شرافت دارد زیرا شرافت هر علم یا به موضوع آن است یا به مسائل آن است یا به گستردگی و شمول آن است و یا به هدف و فایده‌ای است که بر آن مترتب است.
وی با اشاره به بخش چهارم صحبت‌های خود گفت: کتاب فصوص الحکم اثر ارزشمند شیخ اکبر ابن عربی است که در حوزه عرفقان نظری جایگاه بلندی دارد و درصدد تبیین توحید و معرفی موحد است.
وی ادامه داد: به خاطر داریم که امام خمینی در پیام خود به گور باچف برای درک حقیقت و رهایی از مادی گری از این کتاب یاد کردند بنابراین در اهمیت و بزرگی ابن عربی تردیدی نیست.
عروس گرامی امام خمینی با اشاره به خصوصیات کتاب تحریر توحید گفت: کتاب حاضر تدریس کتاب قیصری یعنی مقدمه او بر کتاب فصوص الحکم ابن عربی است و اهمیت آن در این است.
وی خاطرنشان کرد: نکته مهم این است که شخصیتی به تدریس این کتاب همت گمارده که سال‌ها در حوزه ادبیات، فقه، اصول و فلسفه غرب تحصیل و تدریس کرده است از این رو با نگاه جامع و انتقادی به مطالب این کتاب پرداخته است.
حجت الاسلام و المسلمین سعید جوادی آملی نیز در این نشست امام خمینی (س) را قله عرفان و حکمت عصر ما عنوان کرد و گفت: روزی در عصر عزیزش خاطره ناگواری اتفاق افتاد. گرچه امروز شاهد و ناظر است که فرزندش در سایه انقلاب اسلامی کدورت‌ها را کنار زد و فضای عرفان و حکمت را می‌گشاید.
مدیر مؤسسه فرهنگی صدرا ضمن یادی از محضر درس آیت الله جوادی آملی اظهار کرد: عنوانی که برای این کتاب انتخاب شده ”تحریر توحید” است. استاد جوادی آملی در خصوص تحریر می‌فرمودند که تحریر با تشریح و نظایر آن فرق جوهری دارد. تا دست و پای موضوعی در همه مسائل باز نشود شناخت عوارض آن ممکن نیست.
وی افزود: عرفان را دو مسأله اداره می‌کند که یکی از آنها ”توحید چیست” و دیگری ”موحد کیست” است؛ در خصوص توحید تلاش فراوانی انجام شد. به طور مثال مقدمه‌ای که قیصری نوشته برای فهم بهتر محی الدین است. اما فهم این مقدمه که مقدسه‌ای بسیار است نیز کار سختی است.
وی در مورد کتاب تحریر توحید تأکید کرد: این اثر نشان از علمیت و انقان در عرصه معرفت است و از این حیث برای توسعه عرفان شیعی بسیار ارزشمند است.
غلامعلی حداد عادل یکی دیگر از سخنرانان این مراسم بود که عرفان را یک سرمایه برای عالم تشیع و انقلاب اسلامی دانست و اظهار کرد: این نکته بسیار مهمی است که امام خمینی (س) بزرگ‌ترین مدرس عرفان نظری بوده است و در زمان خود در عرفان عملی نیز به مقامات بالا رسیده بودند.
وی افزود: توجه به عرفان و توسعه و جدی گرفتن آن در محیط‌های دانشگاهی و حوزوی از 3 منظر مهم است. یکی از باب مقایسه نفکر اسلامی و غربی است. ما می دانیم که در دوران جدید یعنی از رنسانس به این سو فلسفه غربی از هستی شناسی فاصله گرفته و در شناخت شناسی هم به سوی زبان و الفاظ رانده شده و با شناخت الفاظ نزدیکتر شده است.
نماینده تهران در مجلس نهم کانت را قهرمان این فلسفه عنوان کرد و گفت: کانت منکر شهود عقلی و علم حضوری است و حال آنکه در عرفان اساس علم شهودی است. این میراث در حکمت متعالیه نمود پیدا کرده است. در این مسیر است که ما می‌بینیم تمایز هسنی شناسی غربی با عرفان اسلامی را می‌بینیم.
وی منظر دوم توسل به عرفان اسلامی را در مقابه با تفکر خانمان سوز وهابی دانست و تصریح کرد: عرفان اسلامی در مقابله با تفکر وهابی که جلوه آن را در داعش می‌بینیم بسیار کارساز است. اگر مبنای تفکر وهابی را رصد کنیم می‌بینیم که عدم عرفان آنها را به اینجا رسانده است.
حداد عادل افزود: اهمیت سوم بحث‌های عرفانی در مقابله با عرفان‌های کاذب است که امروز در قالب کتاب، رمان سایر موارد جلوه کرده و می‌خواهد نیاز فکری انسان را به جای آب با سراب برطرف کند. این یک خطر است و باید با آن مقابله کرد. امید است که عرفان بتواند ما را از آسیب‌هایی که ما را تهدید می‌کند نگه دارد.
در ادامه این مراسم حجت الاسلام و المسلمین سید محمود صادقی به توضیح کتاب فوق پرداخت و با انتقاد از نوع کار برخی رسانه‌ها در معرفی کتاب مذکور گفت: برخی رسانه‌ها این کتاب را درس گفتار و برخی دیگر تقریر گفته‌اند. به دلیل شیطنت برخی رسانه‌ها من تأکید دارم که این کتاب هیچ کدام از این دو مورد نیست.
تنظیم کننده کتاب تحریر توحید اظهار کرد: 19 آذر سال 91 تدریس این کتاب شروع شد و کمی بیش از یک سال تحصیلی ادامه داشت. در همان زمان تدریس نگارش هم آغاز شد. 4 فراز برای این کار در نظر گرفتیم. یکی اینکه متن را تبدیل به یک متن پویا کنیم. مرتبه دوم ترجمه متن مورد نظر بود که کار بسیار سخنی بود. دیگران وقتی در ترجمه به یک مطلب می‌رسند که دچار تعقید است آن را کنار می‌گذارند اما در این کتاب سعی شده که چنین موردی نداشته باشد.
وی افزود: مرتبه سوم درس و توضیحات استاد است. شما باید می‌دیدید که استاد چگونه این مباحث را چون آب روان در گلوی شاگردان می‌ریزند. من زمانی که کار را می‌نوشتم معمولاً فراخور هر بحث به نوشته‌های دیگران مراجعه کردم. در بعضی از مباحث به جرأت می گویم تبیین و تقریری مانند آنچه استاد گفتند وجود نداشت.
صادقی گفت: مرتبه دیگری که برای این کتاب در نظر گرفته شد تحقیق ضمن بحث بود. برای این مبحث چیزهایی که امام گفته بود ذیل همان بحث آورده شده است. همچنین در پاورقی توضیحاتی را که فکر می‌کردم لازم است آوردم.
وی در مورد پیشگفتار این کتاب نیز اظهار کرد: بعد از فراقت از متن در تابستان 92 به نگارش پیشگفتار در تابستان 93 اقدام کردیم. من سعی کردم در بخش اول سیر همگرایی فلسفه و عرفان را بنویسم. بخش دوم سیر شروحی است که بر فصوص الحکم ابن عربی نوشته شده است. بیش از 150 شرح بر فصوص الحکم نوشته شده است. البته بسیاری از این شروح تحت تأثیر شروح دیگر هستند. ما سعی کردیم 8 شرح تأثیرگذار را بررسی کرده و نکاتی از آنها بیاوریم. بخش سوم پیشگفتار نیز عرفان نظری از دیدگاه محقق قیصری است.
پیام آیت الله امجد به مراسم رونمایی از کتاب تحریر توحید
در ادامه صادقی با بیان اینکه یکی دیگر از مدعوین این مراسم آیت الله امجد بودند که به دلیل عدم حضور پیامی ارائه کردند، به قرائت پیام آیت الله امجد پرداخت. پیام مذکور به این شرح است: «بسم الله الرحمن الرحیم
بحمدالله نور چشم همه، یادگار امام عزیز، حضرت آیت الله حاج حسن آقا از توفیقات الهی برخوردارند و در همه رشته‌های علوم اسلامی تدریس کرده و شاگردان محقق و لایق و فاضلی تحویل داده‌اند.
این اثر بسیار ارزنده که عالی‌ترین و سنگین‌ترین و نهایی‌ترین علم الهی است با تدریس ایشان و قلم شیوا و رسای محقق فاضل و محترم جناب سید محمود صادقی جلوه نمود. مایه مباهات و افتخار است. خداوند تبارک و تعالی ایشان و همه خدمتگزاران به عالم علم و فضیلت را مورد عنایت خاصه خود و توجهان حضرت بقیه الله (ارواح العالمین لتراب مقدمه الفدا) قرار دهد.
متأسفانه وقت کم است و الا مطالب فراوانی می‌نوشتم. در سابق به همه معارف اسلام فقه گفته می‌شد. اما در زمان ما فقه اصغر و فقه اکبر می گویند که البته این هم درست است. عرفان دو کلمه است: توحید چیست و موحد کیست؟ همه علوم مقدمه این علم شریف است و اساس قرآن کریم همین دو کلمه است. اگر این علم در کسی پیدا شود می‌تواند جامعه اسلامی را اداره کند. ولی خدا کسی است که به حمد شایع مصداق این علم شریف باشد و منظور امام (س) و همه کسانی که ولایت مطلقه فقیه را پذیرفتند همین است.
از حضرت حق متعال خواهانم که طول عمر با عزت و برکات فراوان به استاد معظم و شاگرد محقق و عزیزش نصیب فرماید.»'
سخنان یادگار گرامی امام و صاحب اثر فاخر تحریر توحید آخرین بخش این برنامه بود.
سید حسن خمینی سخنان خود را با نقل خاطره ای از امام و منش اخلاقی ایشان آغاز کرد که با بغض و تاثر شدید وی همراه بود. وی اظهار داشت: در اسناد صحیح و موثق نقل شده است که حضرت امام در دهه چهارم عمرشان به نجف اشرف سفر می کنند؛ در آنجا میهمان بزرگانی می شوند که در طی شب نشینی ها و بحث های طولانی با مرحوم آیت الله العظمی موسوی بجنوردی و... داشتند. ایشان از مرحوم شیخ نصرالله خلخالی می خواهند که مقدمات انجام ملاقاتی با آیت الله قاضی طباطبایی را فراهم کنند. ظاهرا در آن دیدار، آیت الله قاضی آنطور که شایسته بود احترام نکردند و صرفا مطابق معمول رفتار می کنند و همچنین مرحوم قاضی مطابق عرف رایج از امام بازدید نمی کنند. پس از چند ماه اقامت در نجف، امام آماده عزیمت به ایران می شوند. ایشان به آقای خلخالی می گویند من مجددا می خواهم به دیدار آقای قاضی بروم. او پاسخ می دهد ایشان دفعه قبل رفتار گرمی نکردند، بازدید هم پس ندادند دلیلی برای دیدار مجدد وجود ندارد. امام می فرمایند من آن بار حال خوشی پیدا کردم و می خواهم دوباره نزدشان بروم. در ملاقات دوم مرحوم قاضی امام را خیلی تحویل می گیرند. شاگردان ایشان می پرسند چرا اینگونه برخورد کردید؟ دفعه اول احترام زیادی نگذاشتید، از جایتان بلند نشدید و فقط چند دقیقه ای دم نشستید و... . ایشان می گویند من شنیده بودم این سید در قم اخلاق تدریس می کند، می خواستم ببینم آن درس ها لقلقه لسان است یا واقعا به آن چیزهایی که می گوید باور دارد؟! اما(با دیدن این رفتار او) دیدم که او به آن حرفها باور دارد و آنچه می گوید خودش هم عمل کرده است.
وی با بیان اینکه مشکل جامعه ما عرفان گفتاری نیست، بلکه مشکل آنجاست که به آن چیزهایی که می گوییم عمل نمی کنیم، افزود: اگر یک صدم آن چیزهایی که می نویسیم را عمل می کردیم جامعه مان از آنچه هست بهتر بود.
یادگار امام تصریح کرد: عرفان جوهره تمدن آینده ماست، اما به شرط آنکه بدان عمل کنیم و آن را باور کنیم؛ معلمان اخلاق باشیم نه گویندگان اخلاق و معلمان عرفان باشیم نه گویندگان عرفان.
سید حسن خمینی با بیان اینکه آفت امروز جامعه جهانی «تنهایی» است، یادآور شد: فردگرایی که بر جهان معاصر حاکم شده، دنیا را به سمت یک بیماری عمیق پیش برده است.
وی با اشاره به اینکه الوین تافلر در کتاب «موج سوم»، این موج را به عنوان زندگی تنهایی و از هم گسیختگی تعریف کرده است، گفت: این تنهایی به معنای از خدا بریدن، از یکدیگر بریدن و از طبیعت بریدن است؛ در این شرایط انسان محور اشیاء عالم می شود و هرکس خود را مدار خلقت می داند و فکر می کنیم هرکس از ما دور شد از دایره امور مهم هم دورتر می شود.
این مدرّس حوزه علمیه قم تأکید کرد: اگر حکما قرار است برای روزگار خود درمانی بیندیشند باید برای این تنهایی چاره ای بیابند؛ به نظر می رسد راه این مشکل آشتی با آسمان است که آشتی با آدمیان و طبیعت را نیز در پی خواهد داشت.
وی دلیل بکار گیری تعبیر «آسمان» برای خدا و معنویت را یکرنگی آسمان در فرهنگ ایرانی عنوان کرد و تأکید کرد: ما باید به خدای واحد و یکرنگ برسیم و تعریفمان از خدا یکسان شود و تمام عرفان ها از عرفان اسلامی تا عرفان یهودی، مسیحی، بودایی و اوپانیشادهای هندوها خدای یکسانی را تعریف می کنند؛ خدایی که می تواند مشکل امروز جامعه بشری را حل کند.
سید حسن خمینی با اشاره به اینکه ما به دنبال تمدن اسلامی هستیم، این تمدن را فراتر از جغرافیای ایران توصیف کرد و گفت: سخن تازه ما در دنیای معاصر، بازگشت به خدا، معنویت و حقیقتی است که آن را در قالب الفاظ نمی توانیم بجوییم و در این راستا باید سعی کنیم با خدایی آشتی کنیم که کژتابی ندارد.
وی ادامه داد: آنچه دنیا را می تواند آمیخته با صلح کند و مقابل خشونت های فرقه ای بایستد و جوهره تمدن اسلامی ما باشد همان چیزی است که از فضای عمومی عرفان می توان برای دست یافتن به آن استفاده کرد و این کتاب تلاش و گام کوچکی است برای آنکه خدایان دروغینی که برای برخی تبدیل به دکان شده است را معلوم کند و خدای واحدی را معرفی کند که تمام موحدان دنیا با آن پیوند دارند و می تواند درد امروز جامعه جهانی را برطرف کند و دشمنی ها را به دوستی ها تبدیل کند و به جای هر کشتاری بنشیند فقط در عرفان نابی یافت می شود که به جرات می توان گفت همچون ردایی است که بر قامت تفکر شیعی آن را بافته اند.
وی با بیان اینکه همه این سخنان صرفا لفظ است و مشکل اینجاست که چه مقدار به آنها عمل می کنیم، تصریح کرد: خوب شدن از بیرون شروع نمی شود؛ بلکه هرکس در افق نفس خود باید برای خوب شدن تلاش کند و این خوب شدن ها می تواند همچون قطره هایی به هم بپیوندند و دریایی را به جریان اندازد.
در پایان نیز از کتاب ”تحریر توحید” رونمایی شد.
.jpg)
در این مراسم جمعی از مسئولان دولت از جمله محمد شریعتمداری معاون اجرایی رئیس جمهور، علی جنتی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی یونسی دستیار ارشد رییس جمهور مجید انصاری و همچنین آیت الله سید محمد موسوی بجنوردی، حجت الاسلام و المسلمین سید مهدی امام جمارانی، محمدباقر قالیباف، دکتر رضا داوری اردکانی، سید محمود دعایی، حمید میرزاده، سید طه هاشمی، علیرضا نقویان، سید کاظم موسوی بجنوردی، قدرت الله علیخانی، محمدحسین مقیمی، محمدصادق صالحی منش، هادی خانیکی، محسن آرمین، غلامعلی رجایی، مرتضی حاجی، محمدعلی خسروی، جواد امام، علی عسکری، محمدرضا نوراللهیان، محمدعلی زم محمدرضا رحمت، محمدحسن طاهری، محمدعلی رحمانی، محمود میرلوحی، جمعی از سرداران و پیشکسوتان دفاع مقدس از جمله احمد غلامی، حسین جنیدی، جواد عسکریان، عباس نجف آبادی، سعید صادقی، وحید زاده و... اسماعیل دوستی عضو شورای اسلامی شهر تهران حضور داشتند.
.jpg)
