پاسخ حجت‌الاسلام و المسلمین جناب آقای دکتر شیخ‌الاسلامی به سوالات مطرح شده در سایت انجمن راجع به اسماء و صفات

الف) اسم را تعریف کنید.

اسم در اصطلاح کلام و عرفان ملاحظه‌ی ذات الهی یا یکی از صفات اوست. مثلا وقتی قدرت الهی (قدرت صفت خداست) را در ذات لحاظ می‌کنیم خدا را قادر می‌نامیم، یا وقتی علم را برای خدا لحاظ می‌کنیم خدا را عالم و علّام می‌نامیم. قادر، عالم، غفّار و لطیف که خدا را با یکی از صفاتش در نظر گرفته‌ایم اسم می‌نامند. پس اسم خدا یعنی ذات خدا با توجه به یکی از صفات او.

ب) مقصود خود را از این جملات در متن بیان فرمایید: قرآن، تکوین و تشریع را مدیون اسماء الهی می‌داند و بنابراین هم خلقت مدیون اسم خداست و هم هدایت مدیون آن است، چرا که آفرینش به‌دلیل اسماء جلاله خداوند است. بنابراین از همین‌جا، اسمائی بودن نظام خلقت روشن می‌شود و تمام موجودات آیات برآمده از اسماء او هستند.

مقصود از دین چیست؟ مدیون بودن تکوین و تشریع یعنی چه؟ اسمائی بودن نظام خلقت یعنی چه؟

عالم تکوین یعنی جهان آفرینش، عالم تشریع یعنی جهان هدایت و قانونگذاری که از طرف خداوند بوسیله‌ی پیامبران برای سعادت مردم در نظر گرفته شده است. وقتی می‌گوییم عالم خلقت مدیون اسم خداست یعنی خداوند با توجه به صفت رحمتش و با توجه به صفت علمش، ولی در صفات جهان را خلق کرده است. چون خدا مهربان است آفرینش را پدید آورده است. بنابراین آنچه که آفرینش را توجیه می‌کند اسماء و صفات خداست. مثلا خدا رازق است پس مرزوق می‌خواهد، خدا خالق است پس مخلوق می‌خواهد. مخلوقات همه مدیون (مدیون یعنی در گرو، یعنی وابسته) صفات خدا هستند؛ مدیون اسم‌های خدا هستند. هدایت پیغمبران هم باز در گرو اسماء خداست. ما با توجه به صفت باغبانی باغبان او را پرورش‌دهنده‌ی گل‌ها و درختان می‌دانیم. پس باغبانی صفتی است که در باغبان عامل پرورش درختان می‌شود. اسم‌های خدا هم مثل لطف، رحمت، قدرت عامل هدایت خدا بوسیله‌ی انبیا می‌شوند. یعنی می‌گوییم چون خدا مهربان است باید از خلق دستگیری کند؛ این دستگیری بدلیل لطف و رحمت خدا بوسیله‌ی انبیا و امامان انجام می‌گیرد. پس هم عامل خلقت، هم عامل هدایت اسماء و صفات خدا می‌شوند. کلمه‌ی مدیون اسم مفعول دین است (به کسر دال). ما وقتی می‌گوییم جهان خلقت و جهان هدایت (تکوین و تشریع) مدیون اسماء و صفات است یعنی عامل پدیدآورنده‌ی جهان و انگیزه‌ی هدایت انسان هردو اسماء و صفات خداست.