تمام تحولات اندیشه دینی و فقهی ما شأنی از عقل دارد
استاد دکتر رضا داوری اردکانی، رئیس فرهنگستان علوم در چهارمین کنفرانس الگو با بررسی عقل گرایی و نقل گرایی در سیر و بسط تاریخ ایران اظهار داشت: در یکی دو قرن اخیر که تجدد در سراسر جهان بسط یافته، اصالت به عقل داده می شود و نقل را با آن میزان می کنند و می سنجند.
دکتر داوری اردکانی خاطر نشان کرد: علم عقلی می تواند مستقل و بی نیاز از نقل باشد اما علم نقلی از عقل منفک نمی شود. قرآن مجید که کلام الهی نازل از آسمان است یکسره حکمت و خرد است. احادیث نبوی و کلمات مولای متقیان علی (علیه السلام) و دیگر ائمه اطهار متضمن گوهرهای گرانبهای عقلی است که نظیرش را در گفتار حکیمان و فیلسوفان به ندرت می یابیم و در طول تاریخ هزار و چهارصد ساله اخیر هم نقل و عقل به موازات هم پیش رفته و هرچند که گاهی اختلاف های بزرگ میان آنها بروز کرده است، اما همراهی و تأثیر متقابلشان را نمی توان انکار کرد. وی با بیان اینکه این تأثیر و تأثر در دوره های تاریخی متفاوت بوده و از زمان صفویه صورت دیگر پیدا کرده است، خاطر نشان کرد: تا پیش از صفویه علوم نقلی و عقلی کمتر با هم در آمیخته بودند اما با آمدن صفویه نسبت علوم عقلی و نقلی صورت دیگری پیدا کرد. تا آن زمان در علم اصول کتاب های مهمی نوشته شده بود، ولی در جریان مقابله بهبهانی با اخباریون علم اصول اعتبار و جان تازه ای یافت که حاصل آن هنوز مشاهده می شود.
رئیس فرهنگستان علوم در پایان تصریح کرد: در یکی دو قرن اخیر که تجدد در سراسر جهان بسط یافته نسبت میان عقل و نقل با نسبت سابق که در درون تاریخ ما وجود داشت تفاوت اساسی پیدا کرده است. در این نسبت گرچه نقل نفی و طرد نمی شود، اصالت به عقل داده می شود و نقل را با آن میزان می کنند و می سنجند.