نصر حامد ابوزید (به عربی نصر حامد أبو زید) (متولد ۱۰ ژوئیه ۱۹۴۳ -- درگذشت ۵ ژوئیه۲۰۱۰) متفکر مصری قرآن و یکی از متکلمان لیبرال پیشرو در اسلام بود. او برای پروژه خود تفسیر قرآن انسانی مشهور است.
زندگی
نصر حامد ابو زید در نزدیکی طنطا دنیا آمد. در سن ۱۲ سالگی، او به اتهام هواداری از اخوان المسلمین به زندان افتاد. پس از دریافت آموزش‌های فنی او برای ارتباطات سازمان ملی در قاهره کار کرده‌است. در همان زمان، او در دانشگاه قاهره شروع تحصیل کرد و درجه کارشناسی خود را در مطالعات عربی (۱۹۷۲)، و بعد کارشناسی ارشد خود (۱۹۷۷) و درجه دکترای (۱۹۸۱) در مطالعات اسلامی بدست آورد. در سال ۱۹۸۲، او به گروه زبان و ادبیات عربی در دانشگاه قاهره به عنوان استادیار پیوست. در سال ۱۹۹۵، وی به رتبه استاد تمام ارتقاء یافت. او زمانی در مادرید ، پایتخت اسپانیا، زندگی کرد و سپس به هلند رفت و تا پایان زندگی در آنجا زندگی کرد.
نصر حامد ابو زید نگاهی نوگرایانه به آموزه‌های دینی داشت و از این روی با مخالفت‌های شدیدی از سوی دست اندرکاران رسمی دین اسلام روبرو بود.
دیدگاه‌ها
قرآن
یکی از اصلی‌ترین نظریات نصر حامد ابوزید باور او به انسانی بودن قرآن ، بود. او همچنین می‌گفت برای برداشت قرآن باید از علوم رایج بهره گیری کرد. نصر حامد ابو زید این نظریه‌های خود را از آن میان در کتابی که با نام «معنای متن» که به پارسی برگردان شده‌است، مطرح کرده بود.
او قرآن را کلام محمد می‌دانست:
|
برای مومنان حتی کاغذ این کتاب هم مقدس است. اما برای من به عنوان یک محقق، این کتابی است که عده‌ای در ساختن‌اش مشارکت داشته‌اند. من شاهد دریافت هیچ کلمه‌ای توسط محمد از سوی خدا نبوده‌ام. من به عنوان یک مسلمان فقط شاهد گزارش محمد از مواجه او با خدا هستم. می‌توان مسلمان‌ها را متقاعد کرد که این کتاب محمد است .
قرآن کلام محمد، بشری همچون خود ماست. کسی که مدعی شد از خدا وحی دریافت می‌کند و ما هم او را باور کردیم. اما ما فقط کلام محمد را در اختیار داریم و لذا با امر انسانی روبرو هستیم. بر خلاف انتظار، آنها مرا نکشتند.
|
|
تعبیر بشر دوستانه از اسلام
او از آغاز کار آکادمیک خود سعی در توسعه دیدگاه هرمنوتیکی تازه‌ای از قرآن و متون مقدس اسلامی داشت و استدلال می‌کرد که آنها باید در بستر تاریخی و فرهنگی زمان خود تفسیر شوند.
نصر حامد ابوزید با روشی تازه و از نگاهی نو قرآن را مورد بررسی و برداشت قرار داد. ابوزید پیش از انکه به آیات قسط و داد قرآن بپردازد کوشش در پاسخگویی به اتهامات وارده بر اسلام و قرآن داشت و ضمن رویکرد به ارتباط فطرت ایزدی انسان و دادگری چالش‌های امروز جهان اسلام همانند نوع نگاه و ارتباط با اقلیت‌های دینی وغیر مسلمانان مساله ارتداد جنگ و جهاد در اسلام و رهنمود به کشتن کفار جزیه و موضوع حقوق زنان و تعدد زوجات در اسلام را مطرح کرد و کوشش کرد با پاسخگویی به این شبهات و اتهامات باستناد به آیات قران دادگری را در قران نشان دهد او همچنین دادگری اقتصادی در قران را با نگرش به دو موضوع مهم ربا و زکات مورد تحلیل نهاده‌است.
حکم ارتداد
نظریه‌های نصر حامد ابو زید مایه‌ای شد که مفتیان مصری در سال ۱۹۹۵ او را مرتد اعلام کنند و دادگاهی در مصر دستور کند که همسر آقای ابوزید باید از او جدا شود. در پی صدور دستور ارتداد نصر حامد ابوزید، گروه جهاد اسلامی مصر اعلام کرد آقای ابوزید را به قتل خواهد رساند و همین مسئله مایه‌ای شد نصر حامد ابوزید در سال ۱۹۹۵ به همراه همسرش مصر را ترک کند.
آثار
وی دارای 12 کتاب به زبان عربی و بیش از 70 مقاله به زبانهای عربی و انگلیسی است.
کتاب های
چنین گفت ابن عربی
دایره های ترس (قرائتی در گفتمان زن )
نقد گفتمان دینی
معنای متن
رویکرد عقلانی در تفسیر قرآن
از او در ایران منتشر شده است.
برای اطلاعات بیشتر در مورد زندگی و آراء او بر روی لینک زیر کلیک کنید:
نصر حامد ابو زید